حضرت آیت الله سبحانی (حفظه الله)
موسسه امام صادق(علیه السلام)فصلنامه کلام اسلامی2322-45922610220170823قرآن و علوم انسانی92260977FAJournal Article20180424سالها است که افراد دلسوز در نظام اسلامی، مسأله ای به نام «اسلامی کردن علوم انسانی» را مطرح میکنند و در این مورد مقالاتی نوشته و نشست هایی نیز برگزار شده است. از روزی که دانشگاه در ایران تأسیس شده، علوم انسانی با اصول برگزیده غربیان تدوین گردیده، و اساتید دانشگاه نیز نوشتههای تعلیمی خود را بر آن اساس تدوین نمودهاند، و فارغ التحصیلان این رشته، جز تقریر سخنان غربیان، چیزی نیاموختهاند، و اسلامی کردن علوم انسانی در این شرایط، همت بالایی از اساتید و متفکران میطلبد که بتوانند در برابر فرضیههای آنان، اصول وحیانی را جایگزین سازند.
البته اسلامی کردن چنین دانشهایی به معنای بریدگی از آموختههای غربی و کنار نهادن آنها نیست، بلکه پس از الگوپذیری از اصول اسلامی، افکار آنان را محک زده و از آنچه که با معارف وحیانی در تضاد نباشد بهره گرفته میشود.
<strong>علت این دگرگونی چیست؟</strong>
جا دارد که سؤال شود، علت این تحول چیست؟ و چه مشکلی در علوم انسانی از منظر غربیان هست که دلسوزان نظام را بر چنین تحول و دگرگونی واداشته است.حضرت آیت الله سبحانی (حفظه الله)
موسسه امام صادق(علیه السلام)فصلنامه کلام اسلامی2322-45922610220170823ارزیابی معناشناسی حسن و قبح در اندیشه محقق خراسانی با محوریت نقدهای شهید صدر233860978FAرحمان عشریهحسن رضائی هفتادرمحمد علی اسماعیلیJournal Article20180424معناشناسی حسن و قبح و تحریر معنای مورد نزاع در این مسأله، یکی از محورهای مهم در مسأله حسن و قبح است. در اندیشه محقق خراسانی، معنای حسن و قبح، سازگاری و ناسازگاری با قوه عاقله است و ملاک سازگاری و ناسازگاری نزد قوه عاقله، سعه وضیق وجودی افعال است که منشأ آثار خیر یا شر میشود. در اندیشه شهید صدر، دیدگاه محقّق خراسانی با اینکه لطیفترین و دقیقترین دیدگاهها در این مسئله در میان اصولیان است امّا با این حال سه اشکال مهم بر آن وارد است: یکم) خلط میان مدرَک بالذات و مدرَک بالعرض؛ دوّم) چهار مورد نقض بر این نظریه؛ سوّم) فقدان تحلیل ملاک مدح و ذم. نوشتار حاضر با روش توصیفی تحلیلی، نخست به تبیین دیدگاه محقق خراسانی پرداخته سپس نقدهای شهید صدر را ذکر نموده و در پایان به ارزیابی نقدهای شهید صدر پرداخته است.حضرت آیت الله سبحانی (حفظه الله)
موسسه امام صادق(علیه السلام)فصلنامه کلام اسلامی2322-45922610220170823تأملی در امکان جمع توحید افعالی و نظام علیت (تحلیل دیدگاه ها)396060979FAمحمد حسن قدردان قراملکیJournal Article20180424رابطه توحید افعالی- به معنای حصر فاعل و موثر حقیقی به خدا- با نظام علیت، از مسایل مهم دین پژوهی است که دین پژوهان در تبیین و جمع آن دو دیدگاههای مختلفی ارایه دادهاند. برخی رابطه آن دو را رابطه تعارض انگاشته و به انحای مختلف به رفع تعارض پرداختهاند. اشاعره جانب توحید افعالی، و عالمان تجربی در نقطه مقابل، جانب نظام علیت را مقدم داشتند. برخی نیز با راهکارهای مختلف- مثل علل اعدادی، علل طولی و تشأن- به امکان جمع آن دو تاکید کردهاند. نویسنده در این مقاله نشان خواهد داد که جمع دو اصل فوق از باب سهل ممتنع است. در آخر مقاله، دیدگاه نو و مختار مقاله (تکمیل نظریه علل طولی فلاسفه و تشأن عرفا) تقریر و تحلیل میشود. البته این دیدگاه در بنیاد خود وامدار حکمت متعالیه در تفسیر حقیقت اصل علیت است.حضرت آیت الله سبحانی (حفظه الله)
موسسه امام صادق(علیه السلام)فصلنامه کلام اسلامی2322-45922610220170823مقایسه دیدگاه علامه مجلسی و فیض کاشانی در آموزه اختیار617560980FAرضا برنجکارابراهیم توکلی مقدمJournal Article20180424آنچه که به عنوان اندیشههای کلامی شیعه شناخته میشود، پیشینه و تطوراتی دارد که بدون شناخت آن، تصویر جامعی از فکر امامیه و کلام شیعه ترسیم نمیشود. مفهوم اختیار نیز در طول تاریخ کلام امامیه، دستخوش تطوراتی گشته و متکلمان امامی قرائتهای متفاوتی از آن به دست دادهاند. این مقاله به بررسی و مقایسه دیدگاه علامه مجلسی و فیض کاشانی در مدرسه اصفهان در اینباره پرداخته است. در مدرسه کلامی اصفهان فیض کاشانی مفهوم اختیار را بر طبق مبانی فلاسفه و عرفا تفسیر کرد و در مقابل علامه مجلسی آن را به مدخلیت توفیقات و خذلان های الهی در افعال انسان تعریف نمود.https://www.kalamislami.ir/article_60980_9c844595012d87fe98ab5a7d09194d37.pdfحضرت آیت الله سبحانی (حفظه الله)
موسسه امام صادق(علیه السلام)فصلنامه کلام اسلامی2322-45922610220170823“Jefr” and “Jame’e” the Two Sources of the Knowledge of Imamتحلیلی در باره جفر و جامعه، دو منبع علم امام779860981FAاحمد شجاعیمحمد فرضی پوریانJournal Article20180424One of the significant issue concerning Imamah is the knowledge of Imam. Shiites believe that since the Imams are chosen by God they have perfect and complete knowledge of the religion, and God has given them this knowledge withiout learning or studying. The question is what are the sources of the knowledge of Imams. This matter will be disclosed by referring to Ahadith concerned with the knowledge of Imam. There are many sources have been mentioned in the Ahadith two of which will be addressed in this article. They are Jefr and Jame’e which are including knowledge which is given to the prophet (p.b.u.h) by almighty God and by the prophet (p.b.u.h) to infallible Imams (p.b.u.th). Using an analytical- investigational method, this paper will analyze the narrators and content of these Ahadith and survey the content of the two sources.یکی از بحثهای مهم امامت مساله «علم امام» است. شیعه معتقد است امام، چون منصوب از جانب خداست، باید دارای علمی تام و کامل نسبت به شریعت باشد، و خداوند متعال این علم را بدون آموزش و اکتساب در اختیار امام قرار دهد. حال سخن در این است که علم امام از چه منابعی تأمین میشود؟ در روایات ناظر به علم امام، منابع متعددی برای علوم ائمه( ذکر شده است. در این نوشتار به بررسی دو منبع از این منابع پرداخته شده است؛ این دو منبع که در روایات «جفر» و «جامعه» معرفی شدهاند، حاوی علوم مختلفی است که از طرف خداوند متعال به پیامبر اکرم$ عطا شده، و از طریق ایشان به ائمه اطهار علیهمالسلام رسیده است. در این نوشتار با روش تحلیلی- تحقیقی به بررسی این روایات از حیث سند و محتوا پرداخته و محتوای این دو منبع بررسی میشود.https://www.kalamislami.ir/article_60981_a1fba6a10d3a0ebe7cc56394931883b9.pdfحضرت آیت الله سبحانی (حفظه الله)
موسسه امام صادق(علیه السلام)فصلنامه کلام اسلامی2322-45922610220170823بررسی خردگرایی قاضی عبدالجبارمعتزلی و سید مرتضی شیعی9912160982FAعبدالله مصباحیJournal Article20180424نوشتار حاضر بررسی آثار خردگرایی دو متفکر و متکلم نامدار اسلامی از دو مذهب متفاوت را در حوزه ذات و صفات ذاتی و افعال الهی، و نیز تفسیر و تأویل صفات خبریه در آیات و روایات وجهه همت خود قرار داده است. با بررسی مسایل ذات و صفات ذاتی و افعال الهی در آینه استدلالهای مبتنی بر خردگرایی آن دو، نشان داده است که در تمام مباحث مربوط به حوزه عقل نظری و عقل عملی و تفسیر و تأویل صفات خبری در آیات و روایات کاملا مشابه هم عمل کرده اند. بررسی تفاوت های آن دو در پارهای از اعتقادات کلامی بخش دیگری از رساله است. سپس منشا این همه مشابهتها و تفاوتها را به سنجه تحقیق نهاده و نشان داده است که این همه مشابهتها و بسیاری از تفاوتهایشان ناشی از بکارگیری رویکرد خردگرایانه در فهم مسایل اساسی اعتقادی میباشد. آشکار کردن جایگاه رفیع و بی نظیر به کارگیری رویکرد عقلانی و خردگرایانه در حل و فصل قضایای اعتقادی از مهم ترین نتایج رساله حاضر است.حضرت آیت الله سبحانی (حفظه الله)
موسسه امام صادق(علیه السلام)فصلنامه کلام اسلامی2322-45922610220170823تلازم بساطت و کامل بودن وجود؛ کاوشی نو در قاعده «بسیط الحقیقة کل الأشیاء»12314060983FAمحمدرضا امامی نیاعلیرضا فلاحیJournal Article20180424قاعده «بسیط الحقیقة کلّ الأشیاء و لیس بشیء منها» یکی از مسائل حکمت الهی است. این قاعده- که به طور حقیقی فقط بر وجود واجب متعال صادق است- بیانگر تلازم میان دو ویژگی بساطت و کامل بودن وجود است. این نوشتار درصدد تبیین قاعده با نگاهی نو است. نگارنده باور دارد که نکته مهم و اساسی در قاعده، تلازم میان دو طرف آن است: طرف اول، بساطت وجود و طرف دوم، کامل بودن آن است، و هر یک از آنها مستلزم دیگری است. هر چند در کلمات بزرگان حکمت- همچون ابن سینا، شیخ اشراق، ملاصدرا و علامه طباطبایی- تلازم مزبور به صراحت نیامده است، اما میتوان آن را استنباط کرد، که به تفصیل نحوه استنباط آن، واکاوی و ارایه شده است. در انتها به برخی کارکردهای قاعده همچون تبیین علم ذاتی الهی نیز اشاره شده است.