2024-03-29T00:46:17Z
https://www.kalamislami.ir/?_action=export&rf=summon&issue=7779
فصلنامه کلام اسلامی
کلام اسلامی
2322-4592
2322-4592
1394
24
93
گفت وگوی علم و الهیات در مسئله جبر و اختیار
علی
ربانی گلپایگانی
جبر و اختیار از مسایل مورد گفت وگوی علم و الهیات است. در الهیات، درباره جبر و اختیار، دو دیدگاه جبر انگاری، و اختیار انگاری مطرح شده است، و از سوی دیگر، در فیزیک کلاسیک، اصل موجبیت یا جبر علی و معلولی به رسمیت شناخته شده، اما در فیزیک کوانتوم، این اصل در خصوص پدیدههای اتمی، مورد تردید یا انکار واقع شده، و اصل عدم قطعیت یا عدم تعین، جایگزین آن شده و تفسیرهای مختلفی از آن ارائه شده است. کسانی، اصل موجبیت در فیزیک کلاسیک را پشتوانه علمی نظریه جبر در الهیات، و کسانی دیگر، اصل عدم قطعیت در فیزیک کوانتوم را پشتوانه علمی نظریه اختیار در الهیات، انگاشتهاند. این دو انگاره با انتفاد گروهی دیگر از متألهان و دانشمندان روبرو گردیده است. دیدگاههای مزبور، در نوشتار پیشرو، تبیین وتحلیل شده است.
جبر
اختیار
حتمیت مکانیکی
اصل عدم تعین
اصل سنخیت
2015
05
22
9
28
فصلنامه کلام اسلامی
کلام اسلامی
2322-4592
2322-4592
1394
24
93
تقریرهای صدرایی برهان صدّیقین
محمد رضا
امامی نیا
برهان صدّیقین، برهان حکمت متعالیه برای اثبات وجود واجب متعال از راه تأمّل در حقیقت وجود است. صدر المتألّهین از این برهان چند تقریر ارایه کرده است، وی در معروفترین بیان خود بر مبنای اصول چهار گانهی: اصالت، بساطت و وحدت تشکیکی وجود و انقسام آن به واجب، یعنی مستقلّ، بینیاز و تامّ و ممکن، یعنی وابسته، فقیر و ناقص برهان را تقریر کرده است. تقریرهای شارحان حکمت متعالیه، با توجّه به مبادی آنها در چهار گروه دستهبندی شده است، گروه اول بر مبنای اصالت وجود و انقسام آن به مستقل و رابط، دستهی دوم بر اساس اصالت وجود و اعتبار آن به دو نحو حقیقت وجود و وجود لا بشرط، گروه سوم بر مبنای اصالت وجود، و دستهی چهارم بر اساس اصالت واقعیت شکل گرفته است.
از منظر حکمت متعالیه، برتری برهان صدّیقین بر سایر براهین اثبات وجود خدا به جهت امتیازاتی، همچون: عینیت طریق با مقصود، بینیازی از ابطال دور و تسلسل و اثبات ویژگیهای واجب متعال است.
حکمای الهی، برهان صدّیقین را از آیات قران کریم و روایات معصومین( الهام گرفتهاند.
برهان صدّیقین
حقیقت وجود
واجب الوجود بالذات
اصالت وجود
وحدت تشکیکی وجود
وجود مستقلّ
وجود رابط و امکان فقری
2015
05
22
29
61
فصلنامه کلام اسلامی
کلام اسلامی
2322-4592
2322-4592
1394
24
93
تفسیر امر بین الامرین در اندیشه قاضی سعید قمی
محمد حسن
قدردان قراملکی
محسن
طاهری صحنه
چکیده نظریۀ امر بین الامرین رهنمونی است که معصوم% در مخالفت با جبر و تفویض ارائه نموده و متکلمان و فلاسفۀ شیعه در تبیین آن تقریرهای مختلفی ارائه دادهاند. از جملۀ آنها تقریری است که حکیم قاضی سعید قمی ارائه کرده است. وی در صدد است تا به این سؤال پاسخ دهد که در فعل آدمی رابطۀ فاعلیت الهی و انتساب فعل به انسان چیست و چگونه میتوان بین این دو نوع فاعلیت یا انتساب جمع نمود. قاصی سعید در تقریر خود هر گونه انتساب افعال انسان به خداوند را چه بی واسطه- چنانچه اشاعره میگویند- و چه با واسطه- چنانچه فلاسفه مشاء قائلند- باطل میداند. همچنین وجوب سابق فعل را باطل دانسته آن را نوعی جبر میداند. از طرف دیگر فعل انسان را به خودش منتسب میکند و بیان میکند که در مقام صدور فعل انسان تنها یک اراده و مشیت وجود دارد، و آن اراده و مشیت انسان است. با این وجود وی مشیت انسان را تجلی مشیت خداوند میداند و با این دیدگاه انسان را در مشیت و صدور فعل، غیر مستقل میداند.
اختیار
جبر
تفویض
امربین الأمرین
قاضی سعید قمی
2015
05
22
63
82
فصلنامه کلام اسلامی
کلام اسلامی
2322-4592
2322-4592
1394
24
93
ابن تیمیه و آیه نجوی
حمید
کریمی
سید محمد علی
میر صانعی
چکیده
یکی از فضائل منحصر به فرد حضرت علی7، عمل به آیه نجوی است. در این آیه خداوند دستور داد تا مومنین قبل از صحبت خصوصی با پیامبر6صدقه پرداخت کنند. تنها کسی که این کار را انجام داد حضرت علی7بود، و پس از مدتی نیز این حکم نسخ گردید. ابن تیمیه پس از پذیرش این مطلب که آن حضرت تنها صحابی بوده که به این آیه عمل کرده است، میکوشد تا آن را به عنوان یک فضیلت انکار کند. لیکن با تعمّق در آیه نجوی، و روایاتی که در شان نزول آن وارد شده، نادرستی برداشت وی مشخص میگردد.
آیه نجوی
حضرت علی7
ابن تیمیه
2015
05
22
83
99
فصلنامه کلام اسلامی
کلام اسلامی
2322-4592
2322-4592
1394
24
93
بررسی و نقد دیدگاه وهابیان در انکار علم پیامبر (ص) به منافقان
غلامرضا
رضایی
چکیده
ابن تیمیه و وهابیان علم پیامبر اکرم6 به منافقان را انکار کردهاند. آنان ادعا میکنند پیامبر اکرم6 منافقان مدینه و اطراف آن را نمیشناخت، در حالی که ادعای یاد شده بر خلاف آیات و روایات و شواهد تاریخی فراوانی است که بر علم دقیق و تفصیلی پیامبر اکرم6 نسبت به منافقان دلالت دارد. از آیه 30 سوره شریفه محمد6، آیه 84 سوره شریفه توبه، آیه 88 و 140 سوره شریفه نساء و آیات بسیار دیگر استفاده میشود که آن حضرت6 منافقان را کاملا میشناخته است. احادیثی که پیرامون بعضی از وقایع تاریخی عصر پیامبر6 از آن حضرت6 نقل شده است، مانند حدیث در باره فئه باغیه، واقعه عقبه، مسجد ضرار، معیار ایمان و نفاق بودن حب و بغض نسبت به امیر مؤمنان علی% و احادیث دیگر گویای این حقیقت است که نه تنها آن حضرت6 بلکه بسیاری از صحابه نیز منافقان را به نام و نشان میشناختهاند. افزون بر این، آیاتی که بر شهید و شاهد بودن پیامبران و اولیای الهی( به ویژه پیامبر اکرم6 بر امت دلالت دارند مستلزم شناخت دقیق آن حضرت6 نسبت به اوصاف، افعال و اشخاص منافقان است.
علم پیامبر (ص)
ابن تیمیه
وهابیان
منافقان
2015
05
22
101
118
فصلنامه کلام اسلامی
کلام اسلامی
2322-4592
2322-4592
1394
24
93
روش شناسی کلامی شیخ طوسی
عبدالرحیم
سلیمانی بهبهانی
سعید
بخشی
چکیده
شیخ طوسی از متکلمان طراز اول شیعه در قرن پنجم است، از آنجا که ایشان در تمام علوم و فنون اسلامی صاحب نظر و صاحب تالیف است، این ویژگی سبب نوعی جامعیت در بحث های کلامیِ ایشان گشته است. استفاده وی از علم منطق، حدیث، تفسیر و علوم قرانی، تاریخ، طبیعیات، و علوم ادبی شاهد بر این امر است. در غالب موارد روش او عقلی و استدلالی، همراه با نظم منطقی مباحث است. از انواع حجت ها مثل قیاس، استقراء و تمثیل، برهان و جدل بهره گرفته، و در مواردی نیز از ادله نقلی مثل آیات قران، روایات و اجماع استفاده میکند. وی در تثبیت، ترویج و تکمیل کلام شیعه نقش تعیین کننده ای داشته است.
شیخ طوسی
روش کلامی
روش شناسی
علوم عقلی
علوم نقلی
عقل نظری
عقل عملی
2015
05
22
119
142