2024-03-29T15:18:04Z
https://www.kalamislami.ir/?_action=export&rf=summon&issue=7713
فصلنامه کلام اسلامی
کلام اسلامی
2322-4592
2322-4592
1395
25
98
برهان هدایت و رابطه آن با برهان نظم و فطرت
احمد
شجاعی
یکی از براهینی که برای اثبات وجود خداوند و ربویت او اقامه شده، برهان هدایت است. غالب دانشمندان اسلامی پدیده هدایتیابی موجودات را هدایت یابی ساختاری و نظام یافته تلقی کرده و آن را در قالب برهان نظم، برهان فطرت و مانند آن مطرح کردهاند؛ لکن برخی دیگر از اندیشمندان با استناد به پارهای از آیات قرآن کریم، هادی بودن خداوند را مستقل از خالقیت او و جدا از پدیده فطرت تلقی کرده و اصرار بر تمایز برهان هدایت از برهان فطرت و نظم دارند. در مقاله حاضر با الهام از آیات قرآن کریم، به تبیین و تقریرهای مختلف برهان هدایت پرداخته و رابطه آن با براهین همگون، از قبیل برهان نظم و فطرت مورد کاوش قرار گرفته و مواردی از هدایت یابی موجودات و کارهای شگفتآوری که از مظاهر هدایت الهی شمرده شده مطرح خواهد شد.
هدایت الهی
برهان هدایت
برهان نظم
برهان فطرت
ابداع
علم اشراقی
رؤیا
2016
06
21
9
24
فصلنامه کلام اسلامی
کلام اسلامی
2322-4592
2322-4592
1395
25
98
اسم اعظم با تأکید بردیدگاه فخررازی و علامه طباطبایی
رضا
کهساری
رضا
زارعی سمنگان
از آیات قرآن و روایات استفاده مىشود که اسماى الهى در همه شئون وجود و عوالم هستى مادون خود نقش واسطه دارد، و جهان موجودیت خویش را از خداوند به واسطه اسماء و صفات الهی دریافت میکند؛ زیرا نظام هستى نظام علّى و معلولى است که امور در آن به وسیله اسباب اجرا مىشود. اسماء و صفات الهى دارای مراتب هستند؛ بعضی نسبت به بعضی ضیق، و نسبت به بعضی عام و موسع هستند، تا اینکه منتهی شود به بزرگترین اسم خدای تعالی، یعنی اسم اعظم، که به تنهایی تمامی حقایق اسماء را شامل میشود. در مورد اینکه حقیقت اسم اعظم چیست و چه آثاری دارد، راه دستیابی به آن چیست، و بهره مندان از آن کیانند، سخنان فراوانی گفته شده، بعضی آن را از مقوله لفظ و برخی از مقوله معنا میدانند، و در مصداق اسم اعظم نظرات مختلفی ابراز شده است. در این مقاله ضمن تحلیل اقوال متعدد، نظرات فخر رازی و علامه طباطبایی بطور ویژه مورد بررسی و مقایسه قرار گرفته است.
اسم اعظم
فخر رازی
علامه طباطبایی
اسماء و صفات الهی
2016
06
21
25
50
فصلنامه کلام اسلامی
کلام اسلامی
2322-4592
2322-4592
1395
25
98
تحلیل و تبیین آموزه بدا از دیدگاه فیض کاشانی
رضا
برنجکار
اصغر
غلامی
فیض کاشانی در آثار متعددی به بحث بدا پرداخته و بر اساس آموزههای مختلفی همچون جریان دائمی خلقت، آموزه قضاء و قدر، امّ الکتاب و لوح محفوظ، و لوح و قلم معنای بدا را تبیین کرده است. از نظر وی بدا با قلم نویسنده در لوح قدر و در عالم نفوس فلکی (لوح محو و اثبات) صورت میگیرد؛ در حالی که در امّالکتاب (لوح محفوظ) و عالم عقول، و به طریق اولی در علم پروردگار، هیچ تغییری رخ نمیدهد. بر این اساس نتیجه میگیرد که بدا هرگز مستلزم جهل خداوند یا تغییر در علم او نیست، و اعتقاد به آن سبب ترغیب بندگان به دعا و عبادت میشود.
بدا
عالم عقول
عالم نفوس فلکی
لوح محفوظ
لوح محو و اثبات
قضا و قدر
امّالکتاب
فیض کاشانی
2016
06
21
51
68
فصلنامه کلام اسلامی
کلام اسلامی
2322-4592
2322-4592
1395
25
98
واکاوی مقصود مشرکان از ایراد اتهام کهانت به پیامبر اکرم و تبیین پاسخ زیربنایی قرآن کریم به آن
حامد
شریفی نسب
سید محمود
طیب حسینی
مشرکان مکه در صدر اسلام همواره با انواع آزارها و اتهامها و گاه با شبههافکنی در امر رسالت، تلاش در جلوگیری از گسترش اسلام داشتند. اتهام کهانت یکی از انواع اتهاماتی است که مشرکان در جهت ایراد شبهه و انکار رسالت پیامبر اکرم$ طرح میکردند. بررسی و تحلیل این اتهام و تبیین باورهای مشرکان نسبت به کهانت و کاهنان، میتواند منشأ و غرض مشرکان از طرح این اتهام را مشخص کند و به تبع آن، پاسخ قرآن به این اتهام را روشنتر سازد. همچنین با تحلیل اتهام کهانت و تبیین منشأ آن، این نکته کشف میشود که آنچه مشرکان را بر این اتهامات وا میداشت مبهوت ماندن آنان در برابر اعجاز قرآن کریم بود چرا که مشرکان از یک طرف عظمت قرآن کریم را چنان احساس میکردند که توانایی انکار فرابشری بودن آن را نداشتند اما از طرف دیگر نمیخواستند به الهی بودن قرآن کریم و رسالت پیامبر اکرم$ اعتراف کنند، به همین جهت ناچار شدند با ایراد اتهام کهانت، قرآن را منتسب به جنیان معرفی کرده و پیامبر$ را کاهن بخوانند.
کاهن
جن
شیاطین
الهامگیری
خبرهای غیبی
سجع
2016
06
21
69
92
فصلنامه کلام اسلامی
کلام اسلامی
2322-4592
2322-4592
1395
25
98
روش شناسی مسئله جبر و اختیار در تفسیر مجمع البیان
محمد علی
راغبی
سید محمد تقی
موسوی کراماتی
نوشتار حاضر در چند محور رهیافت علامه طبرسی به مقوله جبر و اختیار را از نظر گذرانیده است. در بخش نخست محورهای فکری نظرگاه جبراندیشی در گستره مجمع البیان طرح شده است، در بخش دوم دلایل مورد استناد علامه طبرسی در مقام اثبات تفکر اختیار ذکر شده است، در بخش سوم چگونگی رفع تناقض ظاهری میان اندیشه اختیار با سایر آموزههای نظام اعتقادی اسلام در رویکرد تفسیری علامه طبرسی به بحث گذاشته شده، و بخش پایانی یادآور کاستی هایی است که در پردازش و ارزیابی هایی موضوع جبر و اختیار در مجمع البیان دیده می شود. در پایان چنین بدست آمده است که رویکرد علامه طبرسی در این مقوله صرفاً قرآنی است، و هر چند به خوبی مسئله جبر و اختیار را انعکاس داده است اما کامل نیست.
مجمع البیان
باورهای جبرگرایان
ادله اختیارگرایان
مشیت الهی
توحید در خالقیت
قضا و قدر
2016
06
21
93
111
فصلنامه کلام اسلامی
کلام اسلامی
2322-4592
2322-4592
1395
25
98
روش شناسی کلامی فاضل مقداد(ره)
علی
ربانی گلپایگانی
محمد
فرضی پوریان
فاضل مقداد یکی از متکلمان برجسته شیعه است. وی علاوه بر علم کلام، در فقه و اصول نیز صاحب نظر بوده است. روش کلامی او متاثر از روش کلامی خواجه نصیرالدین طوسی و علامه حلی است. بر این اساس، تفکر عقلی فلسفی در آثار کلامی ایشان جایگاه برجستهای دارد. رویکرد او در بیشتر مباحث کلامی، بهرهگیری از استدلال عقلی است، اما در مسائلی که صبغه نقلی آنها غالب است مانند امامت خاصه و تفاصیل معاد، از ادله نقلی بهره گرفته است، چنانکه در مواردی نیز عقل و نقل را در کنار یکدیگر نشانده است.
فاضل مقداد
روش کلامی
روش عقلی
روش نقلی
تاویل گرایی
2016
06
21
113
127