2024-03-29T10:25:29Z
https://www.kalamislami.ir/?_action=export&rf=summon&issue=7712
فصلنامه کلام اسلامی
کلام اسلامی
2322-4592
2322-4592
1395
25
99
افضلیت و عصمت اهل بیت(ع) در آیه و روایات صلوات
علی
ربانی گلپایگانی
آیات و روایات بسیاری بیانگر افضلیت و عصمت اهلبیت پیامبر اکرم$ میباشد که آیه شریفه صلوات (احزاب: 56) و روایات مربوط به آن از آنجمله است. مفاد این آیه آن است که رسول خدا$ مورد درود و رحمت ویژه خداوند و فرشتگان است، و از مؤمنان خواسته شده است که با تأسی به خدا و فرشتگان، بر آن حضرت درود بفرستند. در روایات آمده است که درباره چگونگی درود فرستادن بر پیامبر اکرم$ از آن حضرت سؤال شد، و ایشان فرمود بگویید: «اللهم صل علی محمد و آل محمد». از این سخن پیامبر$ به دست میآید که آل پیامبر از حیث کمال و مرتبه وجودی از چنان جایگاهی برخوردارند که در صلوات ویژه الهی بر پیامبر$ با آن حضرت اشتراک دارند. از سوی دیگر، در عصمت و برتری رسول اکرم$ بر دیگران، تردید و اختلافی وجود ندارد، بنابراین، آل محمد$ نیز ویژگی مزبور را دارند. البته این اشتراک، با برتری پیامبر$ حتی بر آل او منافات ندارد؛ چرا که صفات کمال تفاضل پذیر است، چنانکه این قاعده در مورد پیامبران الهی نیز جاری است.
آیه صلوات
روایات صلوات
آل محمد
اهل بیت
افضلیت
عصمت
2016
09
22
9
26
https://www.kalamislami.ir/article_61300_890100b3a7f6c57d7e56c9e80f8a907c.pdf
فصلنامه کلام اسلامی
کلام اسلامی
2322-4592
2322-4592
1395
25
99
مفهومشناسی و مصداقیابی اهلبیت(ع) در آیه تطهیر
غلامحسین
زینعلی
دانشمندان فریقین در اینکه مصداق اصطلاح «اهل البیت» در آیه تطهیر چه کسانی هستند، دچار اختلاف شده و احتمالات متعددی بیان داشتهاند؛ در عین حال، تمام دانشمندان شیعة امامیه، و اکثر قریب به اتفاق دانشمندان اهل سنت بر این مطلب اتفاق نظر دارند که رسول خدا:، علی%، فاطمه&، حسن% و حسین%، مشمول آیة تطهیر، و جزء اهل بیت پیامبرند؛ اما اینکه آیا اصطلاح اهل البیت همسران پیامبر را شامل میشود یا خیر، عدهای از مفسران اهل سنت بدون آن که دلیل قابل قبولی ارائه دهند، همسران پیامبر را نیز مشمول آیه دانستهاند. در مقابل، تمام عالمان شیعه، و برخی از دانشمندان اهل سنت دلایل متقنی از داخل و خارجِ آیة تطهیر ارائه دادهاند که نشان میدهد آیه تطهیر اختصاص به خمسه طیبه داشته، و کلمة «اهل البیت» کسانی جز آنان را شامل نمیشود.
اهل
بیت
اهل البیت
آیه
تطهیر
خمسه طیبه
2016
09
22
27
56
فصلنامه کلام اسلامی
کلام اسلامی
2322-4592
2322-4592
1395
25
99
برهان تمانع؛ برهانی استوار در راستای توحید خالقی و ربوبی
محمد
ایزدی تبار
یکی از وجوه عقلی متعدد که اندیشمندان اسلامی در راه اثبات توحید از آن بهره بردهاند برهان تمانع است. برهانی که با الهام از آیات شریفه قرآن به ویژه آیه شریفه >لَوْ کَانَ فِیهِمَا آلِهَةٌ إِلَّا اللَّهُ لَفَسَدَتَا< مطرح شده و با تقریرهای گوناگونی ارائه شدهاست. در این نوشتار پیشینه، حوزه کاربرد، مبانی و تقریرهای مختلف برهان و اشکالات مطرح شده بر این تقریرها بررسی شده و توحید در خالقیت و ربوبیت اعم از ربوبیت تکوینی و تشریعی با آن اثیات میشود. بر این نکته تأکید شده که برهان تمانع به صورت اختلاف و ناسازگاری آلهه متعدده اختصاص نداشته، فرض توافق آلهه متعدده در خلق و تدبیر را نیز شامل میشود ازاین رو برهان را بر اساس تعدد قدرتها و تعدد ارادههای متوافق و تمانع ارادهها تبیین نمودهایم. تالی فاسدهای منتج از این برهان که به خاطر پرهیز از این لوازم فاسده توحید اثبات میشود، در برخی از تقریرها عدم تکون عالم و در برخی از تقریرها بینظمی و ناهماهنگی بین موجودات عالم است. در بخش پایانی مقاله نگاهی مختصر به آیه لو کان فیهما آلهة الا الله لفسدتا و آیات مشابه آن که منشأ قرآنی برهان تمانع است انداخته شدهاست و از نظریه برهانی بودن استدلال مستفاد از آیات دفاع شدهاست.
برهان تمانع
توارد علل
توحید در خالقیت
توحید در ربوبیت
ربوبیت تکوینی
ربوبیت تشریعی
مقدور بین قادرین
2016
09
22
57
95
فصلنامه کلام اسلامی
کلام اسلامی
2322-4592
2322-4592
1395
25
99
گسترۀ کاربرد قاعدۀ حکمت در مسائل کلامی
محمد صفر
جبرئیلی
جعفر
علی نقی
قاعده حکمت به جهت نقشی که در اثبات اصول و مبانی اعتقادی دین مقدس اسلام دارد یکی از مهمترین قواعد دانش کلام به شمارمیرود. تحقیق و پژوهش در گسترۀ کاربرد این قاعده در قلمرو مسائل کلامی نشان خواهد داد که قاعده مذکور در اثبات چه مسائلی از مسائل علم کلام کارآیی دارد، و متکلمان امامیه در اثبات آموزههای اعتقادی، به چه میزان از آن بهره بردهاند. تحقیق حاضر با روش کتابخانهای و رویکرد گزارشی_تحلیلی، به تفصیل کارکردهای مختلف قاعده حکمت را در تراث مهم کلام امامیه مورد کنکاش و مداقه قرار داده، و روشن ساخته است که این قاعده، در بیشتر ابواب و مسائل علم کلام کارآیی دارد، و دامنه کاربردی آن شامل مباحث توحید، نبوت، امامت، معاد و زیرشاخههای مربوط به آنها میشود. متکلمان امامیه در اثبات بسیاری از معارف و آموزههای اعتقادی، بهرههای وافری از قاعده مذکور بردهاند.
حکمت الهی
قاعده حکمت
علم کلام
قاعده کلامی
2016
09
22
97
114
فصلنامه کلام اسلامی
کلام اسلامی
2322-4592
2322-4592
1395
25
99
جایگاه مردم در کلام سیاسی سنتی شیعه
علی
محمدی ضیاء
غلامرضا
بهروز لک
نوشتار حاضر با تبیین تلقی از انسان در نزد متکلمان شیعه، به بررسی جایگاه مردم در کلام سیاسی و اقتضائات آن میپردازد. رویکرد مقاله، کلام سیاسی و استفاده از روشهای عقلی و نقلی میباشد. دستاورد تحقیق حاضر این است که مبنای مشروعیت قدرت از نظر متکلمان سنتی شیعه، الهی بوده و مردم نقشی در مشروعیت امام و نائب او ندارند. البته این امر نافی نقشآفرینی مردم در دیگر عرصههای حکومت نبوده، بلکه آنها با زمینهسازی تصرف و ریاست امام و نائبش، به حکومت ایشان فعلیت میبخشند. نقش سیاسی عمده مردم در کلام سیاسی شیعه، پذیرش مسئولیتهای محول از جانب امام و تصدی سایر مناصب سیاسی بوده، و از نقش مهم نظارتی نیز برخوردار هستند.
تشیع
کلام سیاسی سنتی
نظام امامت
مردم
نقش سیاسی
2016
09
22
115
133
فصلنامه کلام اسلامی
کلام اسلامی
2322-4592
2322-4592
1395
25
99
بررسی روش عقلی فلسفی در مکتب کلامی معتزله، اشاعره و امامیه
عبدالرحیم
سلیمانی بهبهانی
حامد
آسیابانها رضایی
یکی از روشهایی که متکلمان از آن در تثبیت مواضع کلامی خود استفاده کرده و مسائل کلامی خویش را بر اساس آن به سامان رساندهاند روش عقلی فلسفی است. در این روش، متکلم پیش از ورود به بحثهای کلامی به بررسی مسائل فلسفی پرداخته و متعرض آرای فلاسفه نیز میشود. این مقاله با رویکردی توصیفی و با هدف بیان اهمیت و جایگاه این روش در میان متکلمان، آثار کلامی متکلمان معتزله، اشاعره و امامیه را مورد بررسی قرار داده است. این بررسی نشان میدهد استفاده از روش عقلی فلسفی مورد توجه هر سه مکتب کلامی بوده و این روش در مسائلی مانند «اثبات وجود خداوند»، «عینیت صفات با ذات الهی»، «علم خداوند» و... بهکار گرفته شده است.
کلام فلسفی
روش عقلی فلسفی
عقلگرایی
مکاتب کلامی
معتزله
اشاعره
امامیه
2016
09
22
135
158