حضرت آیت الله سبحانی (حفظه الله)
موسسه امام صادق(علیه السلام)
فصلنامه کلام اسلامی
2322-4592
26
104
2017
12
22
تبیین توحید صفاتی و نقد دیدگاههای نادرست در باره صفات ثبوتی ذاتی خداوند
9
25
FA
محمد رضا
امامی نیا
توحید صفاتی یکی از شاخههای توحید نظری بوده و به دو معنای «تنزه خداوند از شبیه در صفات کمالیه» و «تنزه واجب متعال از صفت زاید بر ذات» است. در این نوشتار، توحید صفاتی از دو طریق عقل و نقل تبیین شده است. پس از آن، دیدگاههای نادرست در زمینه صفات مزبور- یعنی: نیابت ذات الهی از صفات، بازگشت صفات ثبوتی ذاتی به صفات سلبی، زیادت صفات بر ذات و حال- به چالش کشیده شده است.
توحید صفاتی,عینیت صفات با ذات,بسیط الحقیقة کل الأشیاء,نیابت ذات از صفات,زیادت صفات بر ذات,حال
https://www.kalamislami.ir/article_63311.html
https://www.kalamislami.ir/article_63311_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
حضرت آیت الله سبحانی (حفظه الله)
موسسه امام صادق(علیه السلام)
فصلنامه کلام اسلامی
2322-4592
26
104
2017
12
22
روششناسی عقلگرایی فلسفی در کلام اسلامی
27
47
FA
علی
ربانی گلپایگانی
kalamcenter@yahoo.com
محمد علی
اسماعیلی
«روش عقل گرایی» عنوان عامی است که بر هرگونه نظام فکری که نقش عمده را به عقل داده، اطلاق میشود. روش عقلگرایی به عقلگرایی فلسفی و عقلگرایی غیر فلسفی تقسیم میشود. «روش عقلگرایی فلسفی» رویکردی فلسفی به آموزههای الهیاتی است که میکوشد با استفاده از روش، مبانی و ادبیات فلسفی، تبیینی عقلانی از آموزههای الهیاتی ارائه دهد. از رهگذر این جستار مشخص میشود که مؤلفههای روش عقلگرایی فلسفی عبارتند از: محوریت یقین منطقی؛ استوار ساختن نظریات بر بدیهیات منطقی؛ بهرهگیری از قواعد فلسفی؛ بهرهگیری از زبان فلسفی. آثار کلامی که بر اساس روش عقلگرایی فلسفی تألیف شدهاند، غالباً از شیوه واحدی در تدوین برخوردارند؛ به این صورت که پیش از ورود به مسائل خداشناسی، یک سلسله مسائل معرفتشناسی و فلسفی که زمینهساز بررسی مسائل خداشناسیاند، مطرح میشود
روششناسی,روششناسی علم کلام,عقلگرایی فلسفی,عقلگرایی غیر فلسفی
https://www.kalamislami.ir/article_63312.html
https://www.kalamislami.ir/article_63312_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
حضرت آیت الله سبحانی (حفظه الله)
موسسه امام صادق(علیه السلام)
فصلنامه کلام اسلامی
2322-4592
26
104
2017
12
22
نقش امامان معصوم در پیدایش و گسترش علم کلام
49
82
FA
رضا
برنجکار
berenjkar@ut.ac.ir
محمد جعفر
رضایی
jafarrezaei61@gmail.com
یکی از مباحث مهم در تاریخ کلام امامیه موضع ائمه اطهار نسبت به علم کلام و نقش ایشان در شکلگیری و گسترش این علم است. در این مقاله ابتدا به موضع آنان نسبت به جریان متکلمان پرداخته و نشان داده میشود که هرچند پارهای مخالفتها از سوی ائمه اطهار با متکلمان به دلایلی خاص- مانند بیتوجهی برخی به منابع وحیانی، استفاده از روشهای نادرست در علم کلام و احیاناً آسیبهای اخلاقی در بین متکلمان- گزارش شده است، اما ائمه اطهار خودشان به تربیت متکلمان پرداخته و راههای درست فهم، نظریه پردازی و مناظره کلامی را به ایشان آموزش دادهاند. در ادامه به نقش ائمه اطهار در ارائه آموزههای کلامی پرداخته و نشان داده شده است که ایشان خود به ارائه آموزههای کلامی نیز پرداخته و در بسیاری از موارد مانند مباحث اصلی توحید و عدل، متکلمانِ دیگر مذاهب تحت تأثیر تعالیم ایشان بودهاند. در پایان به برخی از تمایزات دیدگاه ائمه اطهار با جریانهای کلامی دیگر مانند معتزله و اهل حدیث نیز اشاره شده است.
کلام,امامان اهل بیت,گسترش کلام,نقش ائمه
https://www.kalamislami.ir/article_63313.html
https://www.kalamislami.ir/article_63313_2993f789fb5a914889b569373ae16fbb.pdf
حضرت آیت الله سبحانی (حفظه الله)
موسسه امام صادق(علیه السلام)
فصلنامه کلام اسلامی
2322-4592
26
104
2017
12
22
نقش متکلمان امامیه درکلام اسلامی با تاکید بر ردیهنگاریها در عصر حضور
83
103
FA
سیداکبر
موسوی تنیانی
هیئت علمی پژوهشگاه قرآن و حدیث
tanyani_110@yahoo.com
دانش کلام اسلامی در سده دوم و سوم هجری به صورت دانشی با قواعد و روش مشخص شکل گرفت. در این میان متکلمان شیعی با محوریت شخصیتهایی چون هشام بن حکم، هشام بن سالم، مومن طاق و فضل بن شاذان نقش بی بدیلی در شکل گیری و گسترش آن بر عهده داشتند؛ به گونهای که حتی در محافل علمی نسبت به متکلمانِ دیگر گروههای کلامی همانند معتزله، خوارج و مرجئه شناخته شده تر و از جایگاه برتری برخوردار بودند. آنان با نظریه پردازی نوین در پرتو تعالیم اهل بیت و با نگارش آثار مهمی در موضوعات مختلف کلامی و پرورش شاگردانی بنام، در شکلگیری و تعالی علم کلام نقشآفرینی کردند. ردیهنگاریهای عالمان شیعه در مباحث کلامی یکی از مهمترین شاخصههای نشاندهنده این حضور فعال و نقشآفرینی پررنگ است. این ردیهنویسیها علاوه بر نقد اندیشههای غیر مسلمانان نظیر مسیحیان، مانویه، هندوان و یهود، به نقد آراء و اندیشههای متکلمان جریانهای اسلامی مانند معتزلیان، خوارج، مرجئیان و اهل حدیث نیز پرداخته است. این رویکرد از آن جهت که موجب بالندگی علم کلام و تاریخ اندیشه گردیده است در این مقاله به صورت ویژه مورد تحلیل قرار گرفته و تبیین شده است.
کلام اسلامی,متکلمان امامیه,ردیهنگاری,معتزله,مانویان,مسیحیان
https://www.kalamislami.ir/article_63314.html
https://www.kalamislami.ir/article_63314_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
حضرت آیت الله سبحانی (حفظه الله)
موسسه امام صادق(علیه السلام)
فصلنامه کلام اسلامی
2322-4592
26
104
2017
12
22
نقش متکلمان شیعه در بالندگی علم کلام در قرن چهارم و پنجم با محوریت مدرسه بغداد
105
129
FA
سید علی
حسینی زاده خضرآباد
قرن چهارم و پنجم از مهمترین دورههای تاریخ تمدن اسلامی است. در این دوره با روی کار آمدن دولت شیعی آلبویه در بغداد و دولتهای شیعی دیگر در مراکز مهم اسلامی، تمدن اسلامی یکی از پرفروغترین دورهها را به خود دید. در این میان متکلمان امامی مدرسه بغداد، همچون نوبختیان، شیخ مفید، سید مرتضی و شیخ طوسی نقشی برجسته در گسترش علوم اسلامی و فرهنگ و تمدن اسلامی داشتند. نوبختیان علاوه بر علم کلام با تدوین آثاری چون «الآراء و الدیانات» قرنها مرجعی قابل اعتماد برای اندیشهنگاران حوزه تاریخ تفکر بودند. همچنین شیخ مفید و شاگردانش با تدوین صدها اثر نظیر اوائل المقالات، الذخیره، الشافی و الاقتصاد، میراث مکتوب گرانبهایی در علوم اسلامی به یادگار نهادند که تا کنون به عنوان اندیشه امامیه در شمار معتبرترین آثار علمی است. متکلمان امامی مذهب بغداد با تأسیس کتابخانهها و مدارس علمی به تربیت شاگردانی در علم کلام پرداختند که این شاگردان در بازگشت به وطن خود علم کلام را در پهنه سرزمینهای اسلامی نشر دادند و در نهایت، سیل رسالهها و مکتوبات علمی که حاوی سؤالات و شبهههای فکری نگارندگان آنها بود، روانه بغداد شد. این شواهد نشان میدهد متکلمان امامی مدرسه بغداد، نقشی پراهمیت در گسترش علوم اسلامی بر عهده داشتهاند.
کلام,متکلمان شیعه,گسترش کلام,مدرسه بغداد
https://www.kalamislami.ir/article_63315.html
https://www.kalamislami.ir/article_63315_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
حضرت آیت الله سبحانی (حفظه الله)
موسسه امام صادق(علیه السلام)
فصلنامه کلام اسلامی
2322-4592
26
104
2017
12
22
نقش متکلمان امامیه در تحکیم و توسعه علم کلام در دوره ایلخانان با محوریت علامه حلّی
131
155
FA
رسول
رضوی
razavi.r@chmail.ir
رسول
رضوی
دانشیار دانشگاه قرآن و حدیث
sdf@dsga.com
درسالهای اخیر پژوهشهای جدّی و آکادمیکی در شناخت مدارس، مسائل و ادوار کلام امامیه صورت گرفته و طبیعی است که بخش مهمی از آنها به حوزه حلّه و مسائل اعتقادیِ مطرح در این مدرسه پرداخته باشند. با این وجود، پژوهشهای انجام یافته هنوز کافی به نظر نمیرسند و نشان دادن کارکرد متکلمان پرورش یافته درحلّه که بزرگترین مرکز علمی در قرن هفتم و هشتم هجری و چراغ فروزان علم در عصر ایلخانان مغول به شمار میآیند از بایستههای پژوهشی است که هنوز نیازمند پژوهشهای جدید میباشد؛ کاری که در این مقاله به قسمتی از آن پرداخته شده و تلاش گشته تا با استفاده از شیوه تحلیلی تاریخی به گوشههایی از این کارکردها در ضمن معرفی نقش آفرینیهای علامه حلی، بزرگ دانشمند حوزه حلّه پرداخته شود. نتیجهای که از این پژوهش به دست آمد نشان میدهد دانش آموختگان حلّه به خصوص علامه حلّی علاوه بر تلاشهای تبلیغی در نشر مکتب شیعه و فعالیتهای آموزشی در زمینه تأسیس مدارس مختلف و مدرسه سیار و هم چنین تألیف کتاب و تربیت شاگردان متعدد، در تقابل با جریان ظاهر گرایی و دفاع از عقل گرایی فلسفی خوش درخشیده و توانستهاند اصل امامت را به عنوان تنهاترین و کاملترین نسخه برای رهایی جامعه اسلامی از بحران خلأ حاکمیت مشروع، معرفی کنند
حوزه حله,کارکرد,علامه حلی,متکلمان,ایلخانان
https://www.kalamislami.ir/article_63316.html
https://www.kalamislami.ir/article_63316_27c15ecc71fa9453a7eead2379c00fb2.pdf