ORIGINAL_ARTICLE
بررسی و نقد تقریرهای برهان حرکت
برهان حرکت یکی از با سابقهترین برهانهایی است که فلاسفه الهی برای اثبات مبدأ هستی اقامه کردهاند. ارسطو نخستین فیلسوف الهی است که برهان حرکت را به صورت روشن مطرح کرده است؛ از این رو به برهان ارسطویی شهرت یافته است. برهان حرکت در فلسفه و الهیات اسلامی نیز مورد توجه قرار گرفته و به گونههای مختلف تقریر و تبیین شده است. این تقریرها بر اساس مطلق حرکت از حیث فاعلی و غایی، حرکت نفوس فلکی و نفوس انسانی، و حرکت جوهری استوار گردیده است. تقریر برهان حرکت بر اساس حرکت نفوس فلکی به دلیل نادرستی مبنای علمی و فلسفی آن ناتمام است، ولی تقریرهای دیگر در مجموع قابل دفاع میباشد؛ اگر چه از جهت اتقان و إحکام و نتیجه یکسان نمیباشند. تقریرهای درست برهان حرکت در ابطال اندیشههای ماتریالیستی و اصالت طبیعی کامیاباند؛ ولی وجود واجب الوجود بالذات و کمال مطلق و نامتناهی را اثبات نمیکنند.
https://www.kalamislami.ir/article_61713_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
2015-02-20
9
22
برهان حرکت
ماوراء الطبیعه
حرکت
وجود خدا
علی
ربانی گلپایگانی
kalamcenter@yahoo.com
1
AUTHOR
علیرضا
امامی میبدی
2
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
آفرینش اجباری و اختیار انسان
خردورزی پیرامون آفرینش عالم به ویژه انسان، از اصیلترین دغدغه بشر بوده و هست. آدمی در عرصة هستی، وجود خود را از پیش طراحی شده مییابد که بدون اراده و اختیار خود پا به این عرصه گذاشته است؛ از این رو این مسئله برای او مطرح میشود که چرا انسان محکوم به زندگی است؟ و چرا با او در باره خلقتش مشورت نشد؟ به خصوص وقتی انسان در بستر زندگی با مشکلات متعددی روبرو میشود اینگونه سؤالها به صورت جدی برایش مطرح میشود. بحث آفرینش به عنوان فعل الهی ریشه در کمالات وجودی خداوند دارد، همچنانکه کمالات خداوند مقتضای ذات اوست، آفرینش خداوند نیز نشأت گرفته از کمالات ذاتی اوست. از طرفی با توجه به اینکه نه انسان و نه هیچ موجود دیگری در مرحلة آفرینش حضوری نداشتهاند بحث مشورت با آنها به خودی خود منتفی است. تبیین مسائل یاد شده و برخی فروعات آن با تکیه بر مبانی عقلی و نقلی وجهة همت پژوهش حاضر است.
https://www.kalamislami.ir/article_61714_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
2015-02-20
23
47
آفرینش اجباری
اختیار انسان
جود الهی
علم الهی
محبت الهی
اراده الهی
فعل الهی
احمد
شجاعی
ashojaeiasl@gmail.com
1
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
حدیث دوازده جانشین
اعتقاد به وجود دوازده امام یا خلیفه، به عنوان جانشینان پیامبر6 و رهبران امت اسلامی پس از آن حضرت، جزء مشترکات امت اسلامی، و از اصولی است که تشیع و تسنن در منابع مکتوبشان بر آن اتفاق نظر دارند.
بدین سان، اعتقاد به وجود دوازده امام به عنوان جانشینان پیامبر مسئلهای است اسلامی، و اختصاص به مذهب خاصی ندارد، هرچند در مقام عمل تنها مذهبی که به این اصل ملتزم و پایبند است مذهب شیعه امامیه است، و پیروان دیگر مذاهب اسلامی، در عین حالکه در مقام اعتقاد و نظر این اصل را پذیرفتهاند و شماری از روایات خلفای اثناعشر را دهها سال زودتر از محدثان شیعه امامیه در آثار خود ثبت کردهاند، اما در مقام عمل، خود را به این اصل مهم، ملتزم ندانستهاند.
ما در این نوشتار کوشیدهایم امامت امامان تشیع را بر اساس منابع دست اول اهل سنت اثبات نموده، و نشان دهیم که مصداق خلفای دوازدهگانه رسول خدا6 در روایات خلفای اثناعشر، امامان دوازدهگانهای هستند که از اهل بیت پیامبرند.
https://www.kalamislami.ir/article_61715_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
2015-02-20
49
75
امام
دوازده خلیفه
خلفای اثناعشر
داوزده امام
پیامبر
غلامحسین
زینعلی
1
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
نقد ادّعای تأثیرپذیری اعتقاد امامیه درباره «ویژگیهای امامان» از باورهای ایرانیان باستان
در میان آموزههای اعتقادی شیعه امامیه، آموزهای با عنوان «ویژگیهای امامان» وجود دارد که با باورهای اعتقادی ایرانیان باستان درباره پادشاهانشان شباهت ظاهری دارد. این شباهت موجب گشته که عدّهای از مستشرقین ادّعای تأثیرپذیری باورهای اعتقادی امامیه از باورهای ایرانیان باستان را مطرح کنند. این ادّعا در مقاله حاضر تبیین و به دلایل چهارگانه ذیل نقد شده است: اولاً: این شباهتها، شباهتهایی ظاهری با تفاوتهای سنخیتی و ماهوی است. ثانیاً: برفرض که تفاوت ماهوی بین دو باور وجود نداشته باشد و ازنظر ماهوی نیز هر دو یکسان باشند، باز اثبات تأثیرپذیری یکی از دیگری ممکن نیست؛ چراکه باورهای شیعی در رابطه با ویژگیهای امامان در دهه نخست هجری و قبل از ارتباط مسلمانان با ایرانیان تأسیس شده است. ثالثاً: متون و منابع حامل باورهای ایرانیان باستان غالباً متونی نامعتبر بوده با اعتبارسنجی های علمی امکان اثبات سندیّتشان وجود ندارد و نمیتوانند مستند ادعای تأثیرپذیری باورهای امامیه باشند. رابعاً: تدوین و تألیف بسیاری از این منابع مربوط به سالها بعد از ورود اسلام به فلات ایران بوده است، بنابراین نهتنها نمیتوان ادّعای تأثیرپذیری آموزههای امامیه از باورهای ایرانیان باستان را پذیرفت، بلکه احتمال بهعکس بودن آن و تأثیرپذیری باورهای منتسب به ایرانیان باستان از آموزههای اسلامی شیعی، قویتر خواهد بود.
https://www.kalamislami.ir/article_61716_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
2015-02-20
77
98
باور
ایران باستان
امامیّه
روحالقدس
طینت
انتصاب الهی
رسول
رضوی
razavi.r@chmail.ir
1
AUTHOR
احمد
جمشیدیان
2
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
روش شناسی کلامی شیخ صدوق
شیخ صدوق عالم بلندآوازه و متکلّم جلیل القدر شیعه است که در قرن چهارم هجری قمری میزیسته است. آثار کلامی ارزشمند و متعدّدی از وی به یادگار مانده است. از آثار او به دست میآید که وی در تبیین و اثبات معارف عقیدتی اسلام، هم از ادلّۀ نقلی معتبر بهره جسته است و هم از عقل و استدلالهای عقلی. در دیدگاه رایج، شیخ صدوق متکلّمی نصگرا معرّفی میشود، در حالیکه صحیح آن است که روش وی، جامع میان عقل و نقل است، هر چند مباحث اعتقادی را از دریچۀ روایات مطرح میکند، ولی در بسیاری از آثار خود، بحثهای عقلی مهم و قابل توجّهی دارد و در موارد متعدّد، به تأویل ادلّۀ سمعیِ مخالف عقل پرداخته است. این مقاله به منظور تبیین روش کلامی شیخ صدوق، در ضمن بیان نقش علوم مختلف در اندیشۀ کلامی وی، به بررسی منزلت هر کدام از عقل و نقل در روش کلامی وی پرداخته است و در پایان، شیوۀ مواجهۀ او با دیگر مکاتب اعتقادی را مورد مطالعه قرار داده است.
https://www.kalamislami.ir/article_61717_67557c6bddd4ff347ae6afd5a8630222.pdf
2015-02-20
99
126
شیخ صدوق
روش کلامی
عقلگرایی
نصگرایی
و تأویل
عقل استدلالی
عقل استقلالی
عبدالرحیم
سلیمانی بهبهانی
soleimani@isca.ac.ir
1
AUTHOR
محمد مهدی
عارفی
2
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
ساختار کلام شیعی
کلام شیعی در عصر حضور امامان معصوم( ساختارمند نبود. متکلمان شیعی در آن دوران، به دلیل نیازهای زمان و متناسب با مهارت ویژه خود، به بحث درباره موضوعات و مسایل ویژهای میپرداختند. ساختارمندی کلام شیعه در عصر غیبت توسط متکلمانی چون شیخ صدوق، شیخ مفید، سید مرتضی و شیخ طوسی، تحقق یافت. و بعدها توسط متکلمان دیگر با سبکهای متفاوت ادامه یافت.
در مجموع دو ساختار کلی را میتوان یافت، یکی متون و آثار کلامیای که به مسایل اعتقادی اختصاص یافته است، و دیگری متون و آثار کلامیای که قبل از پرداختن به مسایل اعتقادی، مباحث فلسفی را مطرح کردهاند.
شیوه نخست از نظر زمان بر شیوه دوم مقدم است، و شیوه دوم به صورت اجمالی توسط ابراهیم بن نوبخت در کتاب الیاقوت، و به صورت کاملتر و مبسوطتر توسط خواجه نصیرالدین طوسی در کتاب «تجرید الاعتقاد» انجام گرفته است. از آن زمان، تا مدتی، شیوه دوم غالب بود، تا اینکه در دوران معاصر، بار دیگر، روش نخست، رواج یافت، و متکلمانی که رویکرد فلسفی دارند، مباحث فلسفی را در آثار جداگانه، مطرح میکنند و در عمل از آنها در تبیین و تحقیق مباحث کلامی بهره میبرند. در درون هر یک از دو شیوه یاد شده، سبکهای گوناگونی در تنظیم مباحث کلامی به کار گرفته شده که تفصیل آن را در نوشتار حاضر خواهید یافت
https://www.kalamislami.ir/article_61718_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
2015-02-20
127
144
کلام شیعی
ساختار علم کلام
مباحث کلامی
محمد صفر
جبرئیلی
1
AUTHOR