per
حضرت آیت الله سبحانی (حفظه الله)
موسسه امام صادق(علیه السلام)
فصلنامه کلام اسلامی
2322-4592
2012-08-22
21
82
5
17
61841
توحید عبادی
جعفر سبحانی
1
«توحید عبادی» یکی از مفاهیم اساسی در حوزه عقاید دینی است و فهم ناقص و یا غلط آن، تاثیر مخرّبی در وحدت امّت اسلامی و داوری نسبت به اعمال مسلمانانِ طوایف و مذاهب مختلف دارد. مقاله حاضر بر تبیین صحیح این اصطلاح متمرکز شده است. همچنین از بیان دلایل توحید در عبادت فروگذار نکرده و به اختصار و اشارت، به این مهم نیز پرداخته است. دقت و تأمّل در تعاریف ارائه شده از سوی اهل لغت درباره واژه «عبادت» و همچنین تعاریف مفسرانی مانند شیخ طوسی، زمخشری، قرطبی و فخر رازی، به دست میدهد که اینگونه تعاریف مانع اغیار نبوده و به مدلول آنها در تطبیق بر مصادیق خارجی و تمییز موحد از مشرک هرگز نمیتوان ملتزم شد. آنچه میتواند در کنار عنصر ظاهری عبادت - یعنی نهایت خضوع و تذلّل در مقابل یک موجود- تعریف توحید عبادی را کامل کند، توجه به انگیزه فراگیرِ عمومِ موحدان و مشرکان در مقام پرستش است. این انگیزه عبارت است از اعتقاد به الوهیت معبود؛ یعنی اینکه معبود، خالق هستی، مدبّر موجودات و تعیین کنندة سرنوشت پرستشگر است.
https://www.kalamislami.ir/article_61841_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
توحید عبادی
شرک در عبادت
الوهیت
عبادت
مشرک
موحّد
per
حضرت آیت الله سبحانی (حفظه الله)
موسسه امام صادق(علیه السلام)
فصلنامه کلام اسلامی
2322-4592
2012-08-22
21
82
19
36
61842
چگونگی وحی نبوت از دیدگاه قرآن و روایات
علی ربانی گلپایگانی
kalamcenter@yahoo.com
1
وحی الهی به بشر عموماً و به پیامبران خصوصاً، به سه شیوه کلی بوده است: یکم. القاء معانی و حقایق در قلب پیامبر الهی یا ولی خدا، بدون لفظ و بدون واسطه فرشته وحی. دوم. وحی از طریق الفاظ و بدون واسطه فرشته وحی. سوم. وحی لفظی یا غیرلفظی بواسطه فرشته وحی. شیوه سوم، رایجترین شیوه بوده و جیرئیل برترین فرشته وحی به شمار میرود، که به هنگام رساندن پیام الهی به پیامبران به صورت بشر متمثل میشده است و بر اساس روایات آن دسته از پیامبران که رسولان الهی نامیده شدهاند، تمثل بشری جبرئیل را در خواب و بیداری مشاهده میکردند، ولی آن دسته از پیامبران که انبیاء الهی نامیده شدهاند، فقط در عالم رؤیا تمثل بشری جبرئیل را مشاهده میکردند. ولی محَدَّث یا امام فقط صدای فرشته را میشنود و از آنجا که این ویژگی مربوط به زمان آگاهی از معارف و احکام دینی به واسطه فرشته است، با دیدن تمثل بشری فرشته توسط محَدَّث و امام در زمانهای دیگر منافات ندارد. از طرفی چون مشاهده تمثل بشری فرشته به خودی خود نشانه کمال نیست، این مطلب با برتری امامان اهلبیت: بر پیامبران - غیر از پیامبر اکرم9- ناسازگار نخواهد بود.
https://www.kalamislami.ir/article_61842_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
تکلم الهی
وحی
فرشته
نبی
رسول
محَدَّث
امام
per
حضرت آیت الله سبحانی (حفظه الله)
موسسه امام صادق(علیه السلام)
فصلنامه کلام اسلامی
2322-4592
2012-08-22
21
82
37
47
61843
نژادپرستی و تحریف در تَنَخ (عهد عتیق)
رسول رضوی
razavi.r@chmail.ir
1
بیان داستانهای دروغ درباره پیامبران معصوم الهی: در کتاب مقدس یهودیان همیشه این سوال را فرا روی خواننده قرار میدهد که جاعلین و سازندگان این داستانها چه نفعی از این کار خود می بردند که چنین آشکارا دامن عصمت انبیای الهی را به زشتی هوسهای خویشتن آلوده کردهاند؟ در این مقاله سعی شده ضمن بیان این نکته که انگیزههای متعدد و مختلفی در تغییر و تحریف کتاب مقدس یهود (عهد عتیق ) میتوانسته دخیل باشد، اما یک انگیزه، یعنی نژادپرستی و اثبات برتری نژاد یهود و بنیاسرائیل در این امر نقش پررنگی داشته است و آنان برای بیرون کردن سایر اقوام و نژادها از شمول برکت الهی که وعدهاش به تمام انسانها داده شده، دست به جعل داستانهای دروغین زدهاند، تا بگویند تنها یهودیان هستند که مشمول برکت الهی شده و عنوان قوم برتر یافتهاند و دیگران جز تبعیت و اطاعت از این نژاد برتر چارهای ندارند.
https://www.kalamislami.ir/article_61843_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
تحریف
انگیزههای تحریف
کتاب مقدس
یهود
نژادپرستی
پیامبران
per
حضرت آیت الله سبحانی (حفظه الله)
موسسه امام صادق(علیه السلام)
فصلنامه کلام اسلامی
2322-4592
2012-08-22
21
82
49
72
61844
حدیث «سیدا شباب أهل الجنه» و مسأله افضلیّت امام
علی فتحی
1
یکی از مهمترین موارد اختلاف میان شیعه و اهل سنت، مسأله تفاضل میان اهلبیت: و خلفای سهگانه است. در این نوشتار با محوریت حدیث «الحسن و الحسین سیدا شباب أهل الجنة» به بررسی قول حق در این مسئله پرداخته شده است. ابتدا سند حدیث فوق مورد بررسی قرار گرفته و نشان داده میشود که حدیث به لحاظ سند مورد پذیرش اهل سنت است و برخی از آنها به تواتر حدیث اذعان دارند. اما به لحاظ محتوا، ابتدا مفردات حدیث- یعنی لفظ «سید» و واژگان ترکیبی «شباب أهل الجنة»- تحلیل میشود. آنچه از لفظ «سید» نزد اهل لغت و محدثان متبادر است، سید کسی است که از جهت عقل برترین، و در جمیع خصال خیر، بالاترین، و رئیس دیگران است. در مورد «شباب أهل الجنة» نیز نشان داده میشود که از نوع اضافه بیانی و توضیحی است و با توجه به شواهد مختلف و متعدد، همه بهشتیان جوان هستند. از جمع این دو مطلب برمیآید که هر کسی که وارد بهشت شود امام حسن و امام حسین8سید و سرور او خواهند بود. البته از عمومیت این حدیث، پیامبر اکرم9 و حضرت علی7 و- بر اساس برخی روایات- حضرت عیسی و یحیی8استثناء شدهاند، اما دیگران، از جمله خلفای سهگانه، تحت این عموم باقی هستند. خبر «أبوبکر و عمر سیدا کهول أهل الجنة» که در منابع اهل سنت آمده نیز، نمیتواند مخصص عمومیّت حدیث «سیدا شباب أهل الجنة» باشد، زیرا این خبر هم به لحاظ سندی و هم به لحاظ محتوا، مبتلا به اشکالات متعددی است. وقتی افضلیت این دو امام ثابت شد، افضلیت امیرالمؤمنین7 نیز اثبات، و بر اساس لزوم افضلیت امام- که مورد قبول قاطبه اهل سنت است- خلافت بلافصل آن حضرت هم آشکار میگردد.
https://www.kalamislami.ir/article_61844_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
امام حسن7
امام حسین7
سید
شباب أهل الجنة
خلفای سهگانه
per
حضرت آیت الله سبحانی (حفظه الله)
موسسه امام صادق(علیه السلام)
فصلنامه کلام اسلامی
2322-4592
2012-08-22
21
82
73
99
61845
تمسک به اجماع در مسائل عقلی و اعتقادی
محمد مؤذن سلطان آبادی
1
در مورد جایگاه اجماع در مسائل اعتقادی دیدگاههای متفاوتی میان عالمان اسلامی وجود دارد. اشاعره به اتفاق، تمسک به اجماع در اعتقادات را قبول دارند، هر چند بعضی از آنها محدودیتهایی را در این زمینه قائل شدهاند. معتزله، غیر از نظّام، معتقدند که اجماع در مسائل اعتقادی حجت است و میتوان به آن تمسک کرد؛ اما نظّام، نه در احکام و نه در اعتقادات، ارزشی برای اجماع قائل نیست. ماتریدیه مستند بودن اجماع به کتاب و سنت را شرط اعتبار آن میدانند و اجماعی که مستند به آن دو نباشد را، نه تنها فاقد حجیت، بلکه مایه انحراف امت دانستهاند. در میان امامیه گروهی - از جمله اخباریان- نه در فروع فقهی و نه در مسائل کلامی اعتقاد به حجیت اجماع ندارند؛ اما اصولیون اجماعی را که کاشف از قول معصوم باشد، معتبر میدانند. از کلمات ایشان دو دیدگاه کلی را میتوان بدست آورد: یکم. غالب قدما و متأخرین تمسک به اجماع در فروع فقهی و در تمام مسائل اعتقادی را معتبر میدانند، مگر مواردی که حجیت اجماع متوقف بر آنها باشد، مانند وجود خدا و نبوت. دوم. اغلب علمای چند قرن اخیر-خصوصاً از زمان شیخ انصاری به بعد- اجماع را تنها در فروع فقهی حجت دانسته و در غیر این مورد، آن را کاشف از قول معصوم نمیدانند؛ چرا که معتقدند تنها بیان فروع فقهی و احکام شرعی از شئون امامت و وظایف ایشان است.
https://www.kalamislami.ir/article_61845_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
اجماع
مسائل کلامی
مسائل عقلی
شیعه
معتزله
اشاعره
ماتریدیه
per
حضرت آیت الله سبحانی (حفظه الله)
موسسه امام صادق(علیه السلام)
فصلنامه کلام اسلامی
2322-4592
2012-08-22
21
82
101
120
61846
وهابیت، آیین تشبیه و تجسیم
سید مهدی علیزاده موسوی
1
یکی از محورهای اختلاف میان فرقههای اسلامی، مسأله صفات الهی است. از میان صفات الهی، صفات خبریه بیش از سایر صفات مورد بحث و اختلاف قرار گرفته است. پرسش اصلی معناشناسانه در حوزه صفات خبری این است که صفات ذات مانند: ید، رِجل و وجه، و صفات خبری فعل، مانند: استواء، نزول و صعود که در کتاب و سنت آمده است، آیا بر معنای ظاهری خود حمل میشوند، یا باید آنها را تأویل برد؟ یا اساساً علم به صفات خبری را باید به خداوند واگذار کرد؟ پاسخ وهابیت ـ به تبعیت از ابنتیمیه ـ انکار شدید تأویل و تفویض است. آنها سپس برای فرار از محذور تشبیه و تجسیم، ضمن اصرار بر تحفظ بر معنای ظاهری این صفات، از نظریه تفویض کیفیت دفاع میکنند. براساس این نظریه، افزون بر حمل صفات خبری بر معنای ظاهری، کیفیت نیز برای صفت ثابت میشود، اما مدعی هستند که ما علم به کیفیت نداریم. این تلاش وهابیت برای گریز از محذور تشبیه و تجسیم راه به جایی نبرده و هرگز مشکل تجسیم را حل نخواهد کرد.
https://www.kalamislami.ir/article_61846_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
توحید صفاتی
صفات خبری
مشبّهه
مجسّمه
وهابیت
سلفیگری
per
حضرت آیت الله سبحانی (حفظه الله)
موسسه امام صادق(علیه السلام)
فصلنامه کلام اسلامی
2322-4592
2012-08-22
21
82
121
144
61848
آیا خداوند ماهیت دارد؟
محمد علی اسماعیلی
1
مسأله اثبات یا نفی ماهیّت بالمعنی الاخص، برای واجب الوجود، جزو مسائل مهم و تأثیرگذار در مباحث خداشناسی فلسفی است. در این مسأله دو دیدگاه عمده وجود دارد. یکم. فخر رازی معتقد است که واجب الوجود ماهیّت دارد و عروض وجودش بر ماهیّت او، عروض خارجی است. دوم. در مقابل، مشهور فلاسفه معتقدند که واجب الوجود ماهیّت بالمعنی الاخص ندارد. طرفداران هر کدام از این دو دیدگاه به دلائلی تمسّک نمودهاند. دیدگاه برگزیده در مسأله این است که اولاً: دلائل فخر رازی برای اثبات ماهیّت داری واجب الوجود و نیز غالب دلائل فلاسفه برای اثبات ماهیّت نداشتنِ واجب الوجود، تمام نیست؛ ثانیاً: لازم است بین دو تفسیر ماهیّت بالمعنی الاخص، تفصیل داده شود. به این صورت که ماهیّت بالمعنی الاخص با تفسیر حد وجود، برای واجب الوجود ثابت نیست، لکن با تفسیر حکایت وجود، برای واجب الوجود ثابت است. اثبات یا نفی ماهیّت بالمعنی الاخص برای واجب الوجود، با بسیاری از مسائل خداشناسی از جمله مسأله نفی ترکیب از واجب الوجود رابطه تنگاتنگی دارد. آنچه در این نوشتار میآید تبیین و تحلیل این مسأله از دیدگاه فخر رازی و نیز از دیدگاه مشهور فلاسفه، همراه بررسی دلائل هر کدام می باشد. همچنین دیدگاه برگزیده نیز تبیین و توجیه شده است و در انتها به بررسی این مسأله از دیدگاه روایات پرداخته شده است.
https://www.kalamislami.ir/article_61848_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
واجب الوجود
ماهیّت
حدّ وجود
حکایت وجود